Podniety.

Pewne przedmioty same narzucają się naszej uwadze, inne wymagają jednak dowolnego skierowania jej, wśród napięcia, wysiłku, przezwyciężenia oporów, przymuszenia się. Uwaga mimowolna nie męczy nas w tym stopniu co uwaga dowolna. Prawdopodobnie, jeżeli posiadamy poczucie aktywności psychicznej, to głównie dzięki aktywności naszej uwagi. Zdolność skupiania uwagi zależy od trwałych cech osobowości, ale jest też i kwestią wypracowanych w życiu osobniczym nawyków. Są ludzie, którym do trwałego napinania uwagi, np. w czasie pracy twórczej, potrzebne są takie warunki, aby żadne bodźce zewnętrzne nie odciągały ich uwagi. Rzadziej się zdarza, że właśnie wśród hałasów ktoś zdolny jest skupić najlepiej uwagę. Tło uczuciowe świadomości odgrywa tu bodaj czy nie najważniejszą rolę. Zainteresowanie przedmiotem pozwala na łatwe i długotrwałe skupienie uwagi, przy czym czynniki rozpraszające niełatwo zdołają ją odciągnąć, nawet gdy są dość silne. Natomiast uczucia uboczne rozpraszają ją. Uwagę naszą przyciągają ku sobie: 1) podniety silniejsze od innych; 2) podniety odmienne od tła, niezwykłe, nowe, nieoczekiwane, dotąd nie znane. Podniety zwykłe, znane, codzienne, przestają zwracać uwagę, gdyż prowadzą do fizjologicznego stępienia uczuciowego, do adaptacji. Podniety, do których dostosowaliśmy się, przestają być przyjemne lub przykre i z czasem w ogóle przestają na nas działać. Podobnie też czynności powtarzające się zbyt często schodzą z czasem z pola świadomości, wykonywane bywają bez kontroli naszej uwagi, czyli automatyzują się. Podnieta musi się więc odbijać od tła, aby była zdolna przyciągnąć naszą uwagę; 3) przedmioty wyraźnie przyjemne lub wyraźnie przykre, czyli silnie zabarwione uczuciowo. Zależy to w wysokiej mierze od dyspozycji ustrojowej, np. głodnemu chleb na myśli. Występuje to wyraźnie przy badaniu metodą Rorschacha, używaną i w psychologii, i w diagnostyce psychiatrycznej dla rozpoznania pewnych cech charakterologicznych, również do badania właściwości uwagi. Badacz ten ułożył kilka wzorcowych plam powstałych przez rozgniecenie kropli atramentu na kartce złożonej w pół. Można przy tym zauważyć, że ludzie w kształtach tych plam dopatrują się tego, co ich uczuciowo usposabia w tym czy innym kierunku. [podobne: wzorcowanie mierników, wzorcowanie mierników do włosów, wzorcowanie mierników na włosy ]